بررسی جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع و نحوه شکایت و مجازات آن
در نظام حقوقی ایران، حق مالکیت اهمیت بسیاری دارد و به همین دلیل، قوانین متعددی برای حفاظت از این حق و جلوگیری از تصرف غیرقانونی املاک دیگران وضع شده‌اند.
تصرف عدوانی در ملک مشاع چیست؟
ملک مشاع به ملکی اطلاق میشود که مالکیت آن به‌صورت مشترک بین چند نفر است. گاهی اوقات یکی از شرکا یا شخص ثالث اقدام به تصرف عدوانی این نوع ملک می‌نماید.
مجازات جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع چیست؟
تصرف عدوانی در ملک مشاع جرم محسوب شده و قانون برای آن مجازات حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه را در نظر گرفته است. این مجازات نشان‌دهنده اهمیت حفظ حقوق مالکیت و جلوگیری از تجاوز به املاک دیگران است.
نحوه شکایت و رسیدگی به جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع چگونه است؟
برای شکایت از جرم تصرف عدوانی، می‌توان از دو طریق اقدام کرد:
- طرح شکواییه در دادگاه کیفری:
در این روش، با ارائه شکواییه به دادگاه کیفری، می‌توان مجازات کیفری برای متصرف درخواست نمود. - ارائه دادخواست به دادگاه حقوقی:
در صورتی که بخواهیم رفع تصرف ملک مشاع را درخواست کنیم، می‌توانیم با ارائه دادخواست به دادگاه حقوقی، تقاضای رفع تصرف نماییم.
وضعیت تصرف عدوانی در املاک ورثه‌ای
تصرف عدوانی در املاک ورثه‌ای نیز مشابه تصرف عدوانی در املاک مشاع است. در این موارد، یکی از ورثه یا شخص ثالث ممکن است بدون رضایت سایر ورثه اقدام به تصرف ملک نماید که در صورت جرم بودن این عمل، مجازات کیفری برای متصرف قابل اعمال است.
رای وحدت رویه دیوان عالی کشور
دیوان عالی کشور نیز در آرای وحدت رویه خود، تصرف عدوانی را مورد بررسی قرار داده و تاکید کرده است که این عمل جرم بوده و مجازات کیفری برای آن پیش‌بینی شده است. این آرا به عنوان راهنمایی برای دادگاه‌ها در رسیدگی به این نوع جرائم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
همچنین، دیوان عالی کشور نیز در آرای وحدت رویه خود بر جرم بودن تصرف عدوانی تاکید کرده است. بنابراین، در صورت مواجهه با این نوع تصرف، اقدامات قانونی لازم باید صورت گیرد تا حقوق مالکیت حفظ شود و متصرف غیرقانونی مجازات گردد.
آیا تصرف عدوانی ملک مشاع جرم است؟
پیش از پرداختن به پاسخ این سوال، لازم است مفهوم تصرف عدوانی در ملک مشاع را یادآوری کنیم. تصرف عدوانی به معنای غصب مال غیر منقول دیگری بدون رضایت مالک یا متصرف آن و با استفاده از زور و اجبار است.
جرم بودن تصرف عدوانی در ملک مشاع
پاسخ به این سوال که آیا تصرف عدوانی ملک مشاع جرم است، بستگی به این دارد که چه کسی اقدام به این تصرف کرده است. براساس قوانین و رویه قضایی ایران، جرم بودن تصرف عدوانی در ملک مشاع تفاوت‌هایی دارد که به شرح زیر است:
تصرف عدوانی توسط شخص ثالث
اگر شخصی غیر از شرکای ملک مشاع اقدام به تصرف عدوانی در ملک مشاع نماید، این عمل جرم محسوب میشود. در این حالت، تصرف عدوانی به عنوان یک جرم کیفری شناخته شده و مجازات حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه برای آن در نظر گرفته شده است.
تصرف عدوانی توسط شرکای ملک مشاع
اگر یکی از شرکای ملک مشاع اقدام به تصرف عدوانی کند، این عمل به عنوان جرم کیفری شناخته نمی‌شود. در واقع، قانون مجازات اسلامی و رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، تصرف عدوانی توسط شرکا را جرم نمی‌دانند.
رای وحدت رویه دیوان عالی کشور
براساس رای وحدت رویه دیوان عالی کشور، تصرف عدوانی ملک مشاع توسط شخص ثالث جرم محسوب میشود و مجازات کیفری برای آن تعیین شده است. این رای تاکید می‌کند که تصرف عدوانی توسط شرکا جرم نیست و تنها از طریق دادخواست حقوقی قابل پیگیری است.
بنابراین، هنگام مواجهه با تصرف عدوانی در ملک مشاع، ابتدا باید مشخص شود که متصرف چه کسی است و سپس بر اساس آن، اقدام قانونی مناسب انجام شود. اگر متصرف شخص ثالث باشد، باید شکایت کیفری مطرح شود و اگر متصرف یکی از شرکا باشد، باید دادخواست حقوقی برای رفع تصرف ارائه گردد.
مجازات تصرف عدوانی ملک مشاع
تصرف عدوانی در ملک مشاع یک موضوع حساس حقوقی است که تنها در شرایط خاص منجر به اعمال مجازات کیفری میشود. برای درک بهتر این موضوع، لازم است تفکیک دقیقی بین تصرف عدوانی توسط شرکای ملک مشاع و شخص ثالث صورت گیرد.
تصرف عدوانی توسط شخص ثالث
تصرف عدوانی زمانی جرم محسوب میشود که توسط شخص ثالثی غیر از شرکای ملک مشاع صورت گیرد. براساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، هر کس اقدام به تصرف عدوانی در اموال غیر منقول دیگران، اعم از مشاع یا مفروز نماید، به مجازات حبس از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. اما این مجازات بر اساس قانون کاهش مجازات‌های تعزیری به ۱۵ روز تا ۶ ماه تقلیل یافته است.
تصرف عدوانی توسط شرکای ملک مشاع
اگر یکی از شرکای ملک مشاع اقدام به تصرف عدوانی کند، این عمل جرم کیفری محسوب نمی‌شود و مجازات کیفری برای آن در نظر گرفته نشده است. به عبارت دیگر، شریک ملک مشاع به دلیل تصرف عدوانی قابل مجازات کیفری نیست و نمی‌توان از وی به این جرم شکایت کرد.
راهکار حقوقی برای رفع تصرف عدوانی شریک ملک مشاع
برای رفع تصرف عدوانی توسط شریک ملک مشاع، باید از طریق دادگاه‌های حقوقی اقدام نمود. در این حالت، می‌توان دادخواستی به دادگاه حقوقی ارائه داد و درخواست رفع تصرف کرد. این دادخواست با دعوای خلع ید متفاوت است و صرفاً به منظور بازگرداندن وضعیت ملک به حالت اولیه و جلوگیری از تصرف غیرقانونی شریک مشاع تنظیم میشود.
مجازات تصرف عدوانی ملک مشاع بستگی به این دارد که چه کسی اقدام به تصرف کرده است:
- شخص ثالث:
اگر تصرف عدوانی توسط شخص ثالث انجام شود، این عمل جرم کیفری محسوب شده و مجازات حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه برای آن در نظر گرفته شده است. - شریک ملک مشاع:
اگر تصرف عدوانی توسط یکی از شرکای ملک مشاع صورت گیرد، این عمل جرم کیفری محسوب نمی‌شود و برای رفع تصرف باید از طریق دادگاه حقوقی اقدام نمود.
تصرف عدوانی در ملک مشاع بدون اجازه شریک
یکی از مسائل حقوقی مهم در حوزه املاک، تصرف عدوانی در ملک مشاع بدون اجازه شریک است. این موضوع زمانی مطرح میشود که یکی از شرکای ملک مشاع، بدون رضایت دیگران و با زور، اقدام به تصرف در مال مشترک می‌کند و مانع استفاده شریک دیگر از ملک مشاع میشود.
تعریف ملک مشاع و تفاوت آن با ملک مفروز
ملک مشاع به ملکی گفته میشود که چندین نفر به صورت مشترک در آن مالکیت دارند و هر یک از شرکا در تمام اجزای ملک، دارای حق مالکیت هستند. در مقابل، ملک مفروز به ملکی اطلاق میشود که به صورت کامل و بدون اشتراک در مالکیت، به یک نفر تعلق دارد.
نمونه‌ای از تصرف عدوانی در ملک مشاع
به عنوان مثال، فرض کنید دو نفر یک آپارتمان را به صورت مشاع خریداری کرده‌اند. هر یک از شرکا قبل از افراز یا تقسیم آپارتمان، دارای حق مالکیت در تمام اجزای آن هستند.
پیگیری حقوقی تصرف عدوانی در ملک مشاع
تصرف عدوانی در ملک مشاع بدون اجازه شریک، اگرچه فاقد وصف کیفری مجرمانه است، اما از طریق دادگاه‌های حقوقی قابل پیگیری است. برای رفع تصرف عدوانی می‌توان با ارائه دادخواست به دادگاه حقوقی، درخواست رفع تصرف نمود. این اقدام به منظور بازگرداندن حق تصرف و استفاده از ملک مشاع به حالت اولیه است.
نحوه شکایت و رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع
برای شکایت و رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی در ملک مشاع، مراحل زیر باید طی شود:
تنظیم و ارائه دادخواست
ابتدا باید دادخواستی مبنی بر رفع تصرف عدوانی تنظیم و به دادگاه حقوقی ارائه شود. در این دادخواست باید جزئیات تصرف عدوانی و درخواست بازگرداندن وضعیت به حالت اولیه ذکر شود.
مراجعه به دادگاه حقوقی
پس از ارائه دادخواست، دادگاه حقوقی به موضوع رسیدگی می‌کند. شاکی باید دلایل و مدارک خود را مبنی بر تصرف عدوانی ارائه دهد و دادگاه پس از بررسی موضوع، حکم لازم را صادر می‌کند.
اجرای حکم دادگاه
در صورت صدور حکم به نفع شاکی، حکم دادگاه باید اجرا شود و متصرف عدوانی ملزم به رفع تصرف و بازگرداندن حق تصرف به شاکی خواهد بود.
تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
مفهوم تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
پس از فوت یک فرد، ترکه او به ورثه‌اش منتقل میشود و تمامی آنها به نحو اشاعه در اموال متوفی سهیم هستند. این وضعیت به معنای آن است که تا پیش از طی کردن مراحل انحصار وراثت و افراز اموال متوفی، هیچکدام از ورثه نمی‌تواند به تنهایی و بدون رضایت سایرین در ملک ورثه‌ای تصرف کند. در صورتی که یکی از ورثه بدون اجازه دیگران اقدام به تصرف کند، می‌توان رفع تصرف وی را درخواست نمود.
تصرف عدوانی در ملک ورثه‌ای
تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای یکی دیگر از مصادیق تصرف عدوانی در املاک مشاع است که در صورت فوت متوفی و قبل از افراز آن ملک، محتمل است. در این حالت، تمامی ورثه در مالکیت ملک سهیم هستند و هیچکدام از آنها نمی‌توانند بدون رضایت دیگران در آن تصرف مادی نمایند.
پیگیری حقوقی تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای، مانند تصرف عدوانی در ملک مشاع بدون اجازه شریک، فاقد مجازات کیفری است. برای حل این مشکل، ورثه می‌توانند یکی از دو راه‌حل زیر را انتخاب کنند:
تقاضای افراز یا تقسیم اموال مشاع
ورثه می‌توانند پس از انجام مراحل انحصار وراثت، درخواست افراز یا تقسیم اموال مشاع را مطرح کنند. این اقدام به منظور جداسازی سهم هر یک از ورثه و تعیین مالکیت مستقل برای هر کدام از آنها انجام میشود.
طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی
ورثه می‌توانند با ارائه دادخواست به دادگاه حقوقی، دعوای تصرف عدوانی را مطرح کرده و درخواست رفع تصرف وارث متصرف را نمایند. در این دادخواست، باید دلایل و مدارک مربوط به تصرف عدوانی ارائه شود و دادگاه پس از بررسی موضوع، حکم لازم را صادر می‌کند.
ورثه می‌توانند با تقاضای افراز یا تقسیم اموال مشاع و یا با طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی، رفع تصرف را درخواست کنند. این اقدامات به منظور حفظ حقوق مالکیت ورثه و جلوگیری از تصرف غیرقانونی در اموال ورثه‌ای صورت می‌گیرد.
دعوای تصرف عدوانی ملک مشاع چگونه است؟
تصرف عدوانی، یکی از موضوعات مهم حقوقی است که مشابه با دعاوی مزاحمت و خلع ید، دارای نکات مهمی درباره نحوه شکایت و رسیدگی است. در اینجا به بررسی نحوه شکایت و رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی ملک مشاع می‌پردازیم.
شکایت کیفری از تصرف عدوانی ملک مشاع
- تنظیم شکواییه:
شاکی می‌تواند با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی، شکواییه خود را تنظیم و ارائه کند.
شکواییه باید به دادسرا و دادگاه کیفری دو محل وقوع مال غیرمنقول ارسال شود. - شرط اثبات مالکیت:
در شکایت کیفری، شاکی باید ابتدا مالکیت خود را اثبات کند. این در حالی است که در دعوای حقوقی، تنها اثبات تصرف سابق کافی است. - سوء نیت یا قصد مرتکب:
برای اعمال مجازات در جرم تصرف عدوانی ملک مشاع، قاضی باید سوء نیت یا قصد مرتکب را احراز کند. در دعوای حقوقی چنین شرطی لازم نیست. - رسیدگی خارج از نوبت:
رسیدگی به جرم تصرف عدوانی ملک مشاع، خارج از نوبت انجام میشود.
مقام قضایی تا زمان صدور حکم قطعی، دستور متوقف ماندن عملیات متصرف را صادر می‌کند. - قرار بازداشت:
اگر تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قرائن قوی مبنی بر ارتکاب جرم وجود داشته باشد، قرار بازداشت صادر میشود.
شکایت حقوقی از تصرف عدوانی ملک مشاع
- تنظیم دادخواست:
مدعی باید یک نمونه دادخواست رفع تصرف عدوانی از ملک مشاع را تنظیم و به دادگاه حقوقی ارائه کند.
این دادخواست را می‌توان از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پرداخت هزینه دادرسی ارائه نمود. - قابلیت طرح دعوا:
دعوای حقوقی تصرف عدوانی ملک مشاع، هم علیه شرکای ملک مشاع و هم علیه اشخاص ثالث غیر از شرکا، قابل طرح است. - رسیدگی خارج از نوبت:
رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی ملک مشاع نیز خارج از نوبت انجام میشود.
مرجع رسیدگی، دادگاه حقوقی محلی است که مال غیرمنقول (ملک مشاع) در حوزه آن واقع شده است.
رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور در خصوص تصرف عدوانی در ملک مشاع
صرف عدوانی در ملک مشاع توسط شریک
همانطور که پیشتر بیان شد، مجازات جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع صرفاً در مواردی اعمال میشود که تصرف عدوانی توسط شخص ثالثی غیر از شریک ملک مشاع انجام شده باشد. با توجه به اینکه در ارث، نوعی شرکت قهری میان ورثه ایجاد میشود، نمی‌توان مجازات ورثه به خاطر تصرف در ملک ورثه‌ای را درخواست نمود.
رأی وحدت رویه شماره ۶۱۸ دیوان عالی کشور (مصوب ۱۳۷۶)
بر اساس رأی وحدت رویه‌ای که دیوان عالی کشور در سال ۱۳۷۶ صادر کرده است، هر چند تصرفات یک شریک در مال مشترک، بدون اذن سایر شرکا جایز نیست، اما این تصرفات فاقد وصف کیفری می‌باشند. به عبارت دیگر، نمی‌توان شریک را به خاطر جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع مجازات نمود.
متن رأی وحدت رویه |ماده ۴۳ قانون اجرای احکام مدنی
«به موجب ماده ۴۳ قانون اجرای احکام مدنی، تصرفات هر یک از شرکا در مال مشاع، بدون اذن سایر شرکا جایز نیست. با این وجود، تصرفات یکی از شرکا در ملک مشاع، فاقد وصف کیفری بوده و جرم محسوب نمی‌شود. لذا نمی‌توان شریک را به خاطر جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع تحت تعقیب قرار داد.»
اهمیت رأی وحدت رویه
این رأی وحدت رویه نقش بسیار مهمی در تفسیر قوانین مرتبط با تصرف عدوانی در ملک مشاع دارد و به عنوان یک معیار قانونی برای تمامی مراجع قضایی لازم‌الاتباع است. با این رأی، حقوق و تکالیف شرکا در اموال مشاع به طور دقیق‌تر مشخص شده و جلوگیری از بروز اختلافات و دعاوی کیفری ناحق میان شرکا میشود.
منابع مشاوره حقوقی
برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره حقوقی کیفری در زمینه تصرف عدوانی و مسائل مرتبط با ملک مشاع، می‌توانید به وکلا و مشاوران حقوقی معتبر مراجعه کرده و از خدمات آنها بهره‌مند شوید. این متخصصان می‌توانند شما را در تنظیم شکواییه، دادخواست و دفاع از حقوقتان یاری نمایند و همچنین می توانید از مشاوره حقوقی آنلاین و تلفنی بهره مند شوید.
سوالات متداول
تصرف عدوانی در ملک مشاع چیست؟
تصرف عدوانی در ملک مشاع به معنای غصب مال غیر منقول دیگری بدون رضایت وی است. این عمل می‌تواند توسط شریک آن مال مشاع، ورثه مال مشاع، یا سایر اشخاص ثالث غیر از شرکا رخ دهد. در این حالت، شخص متصرف به زور و بدون اجازه سایر شرکا یا ورثه اقدام به تصرف ملک می‌کند. شرح کامل این موضوع در متن مقاله آمده است.
مجازات تصرف عدوانی در ملک مشاع چیست؟
در صورتی که تصرف عدوانی ملک مشاع توسط شخصی غیر از شرکای آن ملک انجام شده باشد، این عمل می‌تواند مشمول مجازات حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه باشد.
این مجازات بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی و قانون کاهش مجازات‌های تعزیری تعیین شده است. برای آشنایی بیشتر با جزئیات این مطلب می‌توانید به متن مقاله مراجعه نمایید.
نحوه شکایت و رسیدگی به جرم تصرف عدوانی در ملک مشاع چگونه است؟
دعوای تصرف عدوانی کیفری علیه شخص ثالث از طریق ارائه شکواییه به دادگاه کیفری مطرح میشود. در این نوع شکایت، شخص متصرف به عنوان متهم به دادگاه معرفی شده و پس از رسیدگی، مجازات لازم برای وی تعیین میشود.
برای اطلاعات بیشتر و توضیحات جامع‌تر در خصوص هر یک از این سوالات، می‌توانید به متن کامل مقاله مراجعه نمایید یا با وکیل کیفری گروه وکلای یاسا تماس بگیرید.
