ایجاد مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای سایبری
مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای سایبری
در دنیای دیجیتال امروز، قوانین برای مقابله با ایجاد مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای سایبری به مراتب جدی‌تر شده‌اند. اگر کسی در فضای مجازی دست به نشر شایعات یا اخبار نادرست بزند، به ویژه اگر این کار با نیت آسیب به دیگران یا برهم زدن آرامش عمومی باشد، نه تنها در معرض واکنش‌های شدید اجتماعی بلکه با عواقب قانونی نیز مواجه خواهد شد.
نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی چیست؟
نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی به معنی انتشار یا اشاعه اطلاعات و اخبار نادرست و کذب است که به قصد ضرر رساندن به دیگران یا به تشویش اذهان عمومی صورت می‌گیرد. این جرم می‌تواند شامل بیان یا انتساب اعمال خلاف حقیقت به افراد باشد.
جرم نشر اکاذیب سنتی در قانون مجازات اسلامی
طبق ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی:
هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضاء اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمال خلاف حقیقت را به دیگری نسبت دهد خواه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه علاوه بر اعاده حیثیت (در صورت امکان) به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم خواهد شد.
این ماده قانونی تأکید دارد که هرگونه اظهار یا انتشار اخبار و اطلاعات کذب که موجب اضرار به دیگران یا تشویش اذهان عمومی شود، جرم است و مرتکب آن به مجازات حبس یا شلاق محکوم می‌شود.
جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی
با توجه به گسترش فضای مجازی و افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی و سایر پلتفرم‌های دیجیتال، قوانین و مقررات مربوط به جرایم رایانه‌ای نیز به‌روز شده‌اند تا شامل این فضا نیز باشند. نشر اکاذیب در فضای مجازی نیز همانند نشر اکاذیب سنتی جرم محسوب می‌شود و می‌تواند عواقب قانونی داشته باشد.
نکات مهم در رابطه با نشر اکاذیب در فضای مجازی
برای تحقق این جرم، چند نکته اساسی وجود دارد:
اظهار مطالب کذب
انتشار و آشکار کردن مطالب نادرست در فضای مجازی. این می‌تواند از طریق هر نوع رسانه دیجیتال مانند شبکه‌های اجتماعی، وبسایتها، یا پیام‌های الکترونیکی انجام شود.
قصد ضرر زدن یا تشویش اذهان عمومی
نیت و قصد شخص برای آسیب رساندن به دیگران یا ایجاد نگرانی و آشفتگی در میان عموم مردم. این قصد باید اثبات شود تا جرم محقق گردد.
دروغ بودن مطلب
یکی از ارکان اصلی این جرم، دروغ بودن مطالبی است که منتشر می‌شود. در صورتی که صحت مطالب اثبات شود، دیگر نمی‌توان آن را نشر اکاذیب دانست.
عدم نیاز به صراحت در انتساب
نیازی نیست که انتساب مطالب کذب به اشخاص یا اعمال آنها به طور صریح و مشخص باشد. حتی اگر به طور تلویحی و ضمنی هم مطالب نادرست به شخصی نسبت داده شود، این جرم محقق می‌شود.
مجازات نشر اکاذیب در فضای مجازی چیست؟
بر اساس ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه‌ای (ماده ۷۴۶ قانون مجازات اسلامی) که به نشر اکاذیب در فضای مجازی پرداخته، مجازات‌های زیر برای این جرم پیش‌بینی شده است:
حبس
جزای نقدی
هر دو مجازات
در بسیاری از سیستم‌های قانونی، این امکان وجود دارد که فرد به هر دو نوع مجازات محکوم شود. به عنوان مثال، ممکن است یک شخص به خاطر ارتکاب یک جرم خاص به ۶ ماه حبس و همچنین به پرداخت ۵۰ میلیون ریال جزای نقدی محکوم شود.
این نوع مجازات‌ها به طور کلی به منظور ایجاد تعادل میان مجازات‌های مالی و جسمانی و نیز به منظور بازدارندگی و اصلاح مجرم تعیین می‌شوند.
اقدامات قانونی و رسانه‌ای برای اعاده حیثیت در برابر نشر اکاذیب
در صورتی که فردی متحمل آسیب از جرم نشر اکاذیب شده باشد، اقداماتی برای اعاده حیثیت او می‌تواند به شرح زیر باشد:
انتشار بیانیه‌های اصلاحی
این اقدام شامل انتشار بیانیه‌ای است که در آن به طور واضح و شفاف تصحیح اطلاعات نادرست منتشر شده قبلی آورده می‌شود. هدف از این کار، تصحیح اطلاعات غلط و بازگرداندن اعتبار فردی است که مورد آسیب قرار گرفته است.
عذرخواهی عمومی
پیگیری‌های قانونی
در موارد جدی‌تر، ممکن است فرد آسیب‌دیده اقدام به پیگیری قانونی کند. این اقدام می‌تواند شامل طرح دعوی قضایی برای جبران خسارت‌های وارده به حیثیت فرد باشد. در برخی موارد، دادگاه ممکن است حکم به پرداخت خسارت به فرد آسیب‌دیده بدهد.
رسانه‌ای و عمومی
این اقدامات به طور کلی برای کاهش آسیب‌های ناشی از نشر اکاذیب و بازگرداندن اعتبار فرد آسیب‌دیده به کار می‌روند.
نشر اکاذیب در فضای مجازی: جرم غیرقابل گذشت
تعریف جرم غیرقابل گذشت
قابلیت گذشت در نشر اکاذیب سنتی و مجازی
- نشر اکاذیب سنتی:در گذشته، نشر اکاذیب که به صورت سنتی انجام می‌شد، به عنوان جرم قابل گذشت شناخته می‌شد. به این معنی که شاکی می‌توانست از شکایت خود صرف‌نظر کند و پیگیری قانونی متوقف شود.
- نشر اکاذیب در فضای مجازی: با رشد سریع فناوری و افزایش استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، نشر اکاذیب در فضای مجازی به عنوان جرم غیرقابل گذشت در نظر گرفته شده است. این تغییر به دلیل تأثیرات گسترده و فوری انتشار اطلاعات نادرست در این فضا و نیاز به محافظت از اعتبار و حقوق افراد صورت گرفته است.
دلایل تبدیل شدن نشر اکاذیب در فضای مجازی به جرم غیرقابل گذشت
- گستردگی تأثیرات: اطلاعات نادرست در فضای مجازی می‌تواند به سرعت منتشر شده و به تعداد زیادی از افراد آسیب برساند. این تأثیرات گسترده نیازمند برخورد جدی و پیگیری مستقل قانونی است.
- پایین بودن قابلیت جبران: به دلیل سرعت انتشار اطلاعات و تأثیرات فوری آن، جبران خسارت ناشی از نشر اکاذیب در فضای مجازی به سختی امکان‌پذیر است.
- اقدامات پیشگیرانه: تغییر در قوانین به منظور جلوگیری از سوءاستفاده‌ها و انتشار نادرست اطلاعات و حفظ امنیت و اعتبار فردی و اجتماعی است.
پیگیری و تعقیب قانونی در نشر اکاذیب غیرقابل گذشت
- ادامه پیگیری: حتی اگر شاکی از پیگیری شکایت خود منصرف شود، دادسرا و مقامات قضائی می‌توانند به صورت مستقل به بررسی و پیگیری پرونده بپردازند.
- مجازات‌های قانونی: مجازات‌های مشخص شده برای نشر اکاذیب در فضای مجازی، از جمله حبس و جزای نقدی، به هدف حفظ امنیت و سلامت جامعه و جلوگیری از انتشار اطلاعات نادرست تعیین شده‌اند.
مصادیق مختلف نشر اکاذیب در فضای مجازی و عواقب آن
مبالغه و بزرگنمایی در اخبار
مبالغه و بزرگنمایی زمانی اتفاق می‌افتد که خبری در فضای مجازی منتشر شود که عنوان آن به‌قدری اغراق‌آمیز است که تصویر نادرستی از واقعیت به مخاطب ارائه می‌دهد. این نوع اخبار ممکن است به دلیل جلب توجه بیشتر یا ایجاد نگرانی عمدی منتشر شوند.
نشر اکاذیب از طریق پیامک
نشر اخبار نادرست از طریق پیامک، چه به صورت انبوه و چه به صورت فردی، یکی از روش‌های رایج برای گمراه کردن مخاطبان است. این روش می‌تواند به سرعت اطلاعات غلط را در میان جمعیت زیادی منتشر کند.
نشر اکاذیب از طریق ایمیل
ایمیل‌های کذب می‌توانند شامل اخبار نادرست یا اطلاعات جعلی باشند که به اشخاص، شرکت‌ها یا سازمان‌ها نسبت داده می‌شود. این نوع نشر اکاذیب می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی برای گیرندگان ایمیل شود.
نشر اکاذیب از طریق شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها
شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، به دلیل قابلیت‌های بالای انتشار سریع و گسترده، بستر مناسبی برای نشر اخبار کذب به شمار می‌روند. این اخبار می‌توانند به راحتی به میلیون‌ها نفر برسند و اثرات مخربی داشته باشند.
انتشار خبری در یکی از کانال‌های تلگرام مبنی بر اینکه یک شخصیت معروف در تصادف فوت کرده است، در حالی که این خبر کاملاً دروغ است و هیچ واقعیتی ندارد. این نوع اخبار می‌تواند باعث درد و نگرانی بی‌مورد برای خانواده آن فرد و همچنین هوادارانش شود.
نشر اکاذیب درباره اشخاص حقوقی و نهادها
نشر اکاذیب می‌تواند به اشخاص حقوقی، شرکت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای دولتی نیز مربوط شود. این نوع نشر اکاذیب می‌تواند به اعتبار و شهرت این نهادها آسیب بزند و در برخی موارد منجر به مشکلات حقوقی و مالی گردد.
انتشار خبری در مورد فساد مالی در یک شرکت معتبر که صحت ندارد، می‌تواند منجر به کاهش اعتبار شرکت و حتی افت شدید در ارزش سهام آن شود.
تاثیرات و پیامدهای نشر اکاذیب
نشر اکاذیب می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر روی افراد، سازمان‌ها و جامعه به‌طور کلی داشته باشد. این تأثیرات شامل آسیب به اعتبار و حیثیت، ایجاد اضطراب و نگرانی، و حتی بحران‌های اجتماعی و اقتصادی است.
راهکارهای پیشگیری و مقابله
برای مقابله با نشر اکاذیب، ضروری است که اقدامات پیشگیرانه و درمانی مناسبی انجام شود. این اقدامات شامل بررسی منابع خبری، آگاهی‌رسانی به عموم مردم و استفاده از قوانین و مقررات مربوطه برای پیگیری و مجازات مرتکبان است.
آموزش‌های عمومی در مورد نحوه شناسایی اخبار دروغین و اشتباه، ایجاد ابزارهای مؤثر برای گزارش و پیگیری اخبار کذب و همکاری با نهادهای قانونی برای پیگیری موارد خاص از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کاهش نشر اکاذیب کمک کند.
در مجموع، نشر اکاذیب در فضای مجازی یک مشکل جدی است که نیازمند توجه و اقدام قاطع است تا از آسیب‌های احتمالی به افراد و جامعه جلوگیری شود.
نمونه پرونده ایجاد مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای سایبری
سرهنگ علی اکبر قرائی پور، رئیس پلیس فتا استان خراسان رضوی، از شناسایی و دستگیری فردی خبر داد که با ایجاد مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای سایبری، علیه یکی از شهروندان مشهدی اقدام کرده بود. این فرد در صفحه اینستاگرام خود که دسترسی عمومی داشت، مطالب نادرست و کذبی را منتشر کرده بود که به هویت فردی و جایگاه اجتماعی، شغلی و خانوادگی شاکی به شدت آسیب رسانده بود.
به گفته سرهنگ قرائی پور، این خانم با مراجعه به پلیس فتا و ارائه مرجوعه قضایی، و ثبت شکایت در پلیس فتا که در آن تاکید کرده بود مطالب منتشر شده در فضای مجازی موجب تشویش اذهان عمومی در میان خانواده، بستگان و همکاران او شده است. در پی این شکایت، کارشناسان پلیس فتا استان خراسان رضوی با بهره‌گیری از تکنیک‌های فنی و تخصصی، توانستند در مدت زمان کوتاهی متهم را شناسایی کنند. پس از هماهنگی‌های قضایی لازم، متهم دستگیر و به پلیس فتا منتقل شد.
در بازجویی‌های اولیه، متهمه که از همکاران سابق شاکی بود، ابتدا هرگونه ارتکاب جرم را انکار کرد. اما با مشاهده مدارک و مستندات موجود در پرونده، سرانجام به جرم خود اعتراف کرد. او انگیزه خود را خصومت شخصی و انتقام‌گیری از شاکی به دلیل برخورد نامناسب وی در محل کار و نزد دوستان و آشنایان عنوان کرد.
رعایت اخلاق و مسئولیت‌پذیری در فضای سایبری برای ایجاد محیطی امن و سالم
سرهنگ علی اکبر قرائی پور، رئیس پلیس فتا استان خراسان رضوی، ضمن تاکید بر رعایت اصول اخلاقی در فضای سایبری و به ویژه در شبکه‌های اجتماعی، اظهار داشت که کاربران باید به اهمیت رفتار مسئولانه در این فضا آگاه باشند. وی بیان کرد: “کاربران در فضای سایبری باید مراقب رفتار آنلاین خود باشند و از ایجاد مزاحمت برای دیگران به دلیل بدگمانی، شک، انتقام‌جویی یا حتی سرگرمی خودداری کنند. اینگونه رفتارها نه تنها غیر اخلاقی است بلکه جرم محسوب می‌شود و با کاربر خاطی طبق قانون برخورد خواهد شد.
وی در ادامه افزود:
پلیس فتا به صورت مستمر نظارت بر فضای سایبری را انجام می‌دهد و هرگونه تخلف و سوءاستفاده از این فضا را پیگیری خواهد کرد. هدف ما ایجاد محیطی امن و مثبت برای همگان است و در این راستا هیچگونه تسامحی در برخورد با خاطیان نخواهیم داشت.
این مقام انتظامی همچنین خاطرنشان کرد که شهروندان در صورت بروز مشکل و مواجهه با جرائم رایانه‌ای می‌توانند از مشاوره‌ها و راهنمایی‌های کارشناسان پلیس فتا بهره‌مند شوند.
شهروندان می‌توانند به صورت حضوری به دفاتر پلیس فتا مراجعه کنند یا از طریق وب‌سایت پلیس فتا به آدرس www.fata.gov.ir اقدام کنند. همچنین، شماره‌گیری ۰۹۶۳۸۰، مرکز امداد و فوریت‌های سایبری، امکان دسترسی سریع به مشاوره‌های تخصصی را فراهم می‌کند.
سرهنگ قرائی پور تاکید کرد که اطلاع‌رسانی و آموزش کاربران در مورد تهدیدات و چالش‌های فضای سایبری از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی در پایان یادآور شد:
او همچنین از کاربران خواست که در صورت مشاهده هرگونه فعالیت مشکوک یا تخلف، آن را به پلیس فتا گزارش دهند تا بتوان به موقع و موثر با آن برخورد کرد. “تعامل و همکاری شهروندان با پلیس فتا نقش مهمی در حفظ امنیت فضای مجازی دارد و ما از تمامی کاربران می‌خواهیم که با گزارش‌دهی موارد مشکوک، به ما در این راه یاری رسانند.
مشاوره حقوقی کیفری در خصوص ایجاد مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای سایبری
اگر با مشکلات قانونی مرتبط با ایجاد مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای سایبری مواجه هستید، مشاوره با یک وکیل متخصص در حوزه حقوق سایبری می‌تواند بسیار مفید باشد. در اینجا چند نکته کلی در مورد این مسائل آورده شده است:
ایجاد مزاحمت در فضای سایبری
ایجاد مزاحمت می‌تواند شامل ارسال پیام‌های آزاردهنده، تهدیدها، یا هر نوع اقدام دیگری باشد که باعث آزار و اذیت دیگران شود. این نوع رفتار ممکن است نقض قوانین مربوط به آزار و اذیت اینترنتی باشد و می‌تواند منجر به پیگرد قانونی شود.
نشر اکاذیب
نشر اکاذیب به معنای انتشار اطلاعات نادرست و کذب به قصد آسیب رساندن به شهرت یا منافع دیگران است. در فضای سایبری، این شامل انتشار شایعات، اخبار دروغین، و اطلاعات نادرست در شبکه‌های اجتماعی یا وبسایتها می‌شود.
اقدامات قانونی
- در صورت مواجهه با این مشکلات، می‌توانید شکایت خود را به مراجع قضایی مربوطه مانند پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات) ارائه دهید.
- ارائه مدارک و شواهد لازم برای اثبات ادعاهای خود، مانند اسکرین‌شات‌ها، پیام‌ها، و هر گونه مستندات دیگر.
- وکیل متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین راه‌حل‌ها را برای رفع مشکلات حقوقی پیدا کنید و در مراحل قانونی، از جمله دادگاه، شما را نمایندگی کند.
نقش وکیل سایبری
یک وکیل متخصص در حوزه حقوق سایبری می‌تواند به شما در موارد زیر کمک کند:
- تحلیل قانونی: بررسی دقیق پرونده و ارائه مشاوره تخصصی در مورد حقوق و قوانین مربوط به مسائل سایبری.
- آماده‌سازی پرونده: کمک در جمع‌آوری و ارائه شواهد و مدارک لازم.
- نمایندگی قانونی: نمایندگی شما در دادگاه و پیگیری حقوقی پرونده.
برای انتخاب وکیل مناسب، به دنبال کسی باشید که تجربه کافی در زمینه مسائل سایبری و همچنین شناخت عمیق از قوانین مربوطه داشته باشد. مشاوره حقوقی با وکیل می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرید و از حقوق خود به نحو احسن دفاع کنید.
