آیا بسیجیان ضابط قضایی محسوب می گردند؟
آیا بسیجیان ضابط قضایی محسوب می گردند؟
اختیارات و وظایف این ضابطان، تحت مقررات مربوطه و با رعایت قوانین و مقررات کشور، تعیین میشود. این افراد مسئولیت‌های حیاتی در حفظ نظم عمومی و اجرای قانون را بر عهده دارند. از جمله وظایف آنها می‌توان به انجام تحقیقات، اقدامات حفظ امنیت و حفظ حقوق مردم اشاره کرد.
با دریافت این کارت، ضابطان مجاز به انجام وظایف قضایی خود در مواجهه با جرایم مشهود و غیرمشهود می‌شوند و می‌توانند با رعایت مقررات و دستورات مربوطه، به عنوان نیرویی مؤثر در حفظ امنیت و اعمال عدالت عمل کنند.
تعریف بسیج مستضعفین و اهمیت مشاوره حقوقی در پرونده‌های کیفری
بسیج مستضعفین چیست؟
بسیج مستضعفین نهادی است که در اساسنامه خود به شرح زیر تعریف شده است:
اهمیت مشاوره حقوقی در پرونده‌های کیفری
در مواجهه با پرونده‌های کیفری، بسیار مهم است که حتماً با یک متخصص و مشاوره حقوقی کیفری مشورت کنید. این امر به شما کمک می‌کند تا از حوادث و مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کنید و با آگاهی و اطلاعات کافی به دفاع از حقوق خود بپردازید.
مشاوره حقوقی آنلاین می‌تواند شما را از پیچیدگی‌های قانونی آگاه کرده و بهترین راه‌حل‌ها را برای رفع مشکلات حقوقی پیش رویتان بگذارد.
بسیج در قانون: بررسی ماده یک قانون حمایت قضایی از بسیج
ماده یک قانون حمایت قضایی از بسیج
این ماده به نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اجازه می‌دهد که همانند ضابطان قوه قضاییه هنگام برخورد با جرایم مشهود، اقدامات قانونی لازم را به عمل آورند. به عبارت دیگر، این ماده به اعضای بسیج اختیار می‌دهد که در مواجهه با جرایم مشهود، بدون موانع قانونی عمل کنند.
اصلاح کلیات در مواد بعدی
هرچند ماده یک به‌طور کلی نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را مورد خطاب قرار داده است، اما مواد بعدی این کلیت را اصلاح کرده و شروطی مناسب و منطقی برای اتخاذ سمت ضابطیت این اعضا پیش‌بینی کرده‌اند. بر این اساس، تنها افراد خاصی از بسیج مجاز به اقدام خواهند بود.
معنای واژه “اجازه” چیست؟
استفاده از واژه “اجازه” در متن ماده فوق، از نظر لغوی و اصطلاحی به معنای اعطای اختیار و صلاحیت لازم به اعضای بسیج سپاه در برخورد با جرایم مشهود است. یعنی اعضای بسیج در مواجهه با جرایم مشهود با مانعی مواجه نبوده و عمل آنها قانونی خواهد بود.
شرایط اختصاصی برای تصدی سمت ضابطیت
اما در کنار این، افراد باید دارای شرایط اختصاصی دیگری برای تصدی این سمت باشند.
این شرایط به دو دسته تقسیم می‌شوند:
شرایط شخصی
- عضویت در یکی از طبقات نیروی مقاومت بسیج که یکی از شاخه‌های اصلی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.
- دارا بودن شرایط کلی و عمومی مانند داشتن مدرک تحصیلی حداقل سیکل، اعتقاد به ولایت فقیه، حسن سابقه، حسن شهرت، احساس مسئولیت، التزام عملی به احکام اسلام و قوانین جمهوری اسلامی ایران، و رعایت سلسله‌مراتب.
- برخورداری از سلامت جسمانی در حد اجرای مأموریت و دارا بودن سلامت روانی، چرا که نوع مأموریت و ارتباط ضابطان بسیجی با افراد جامعه به لحاظ اهمیت و حساسیت آن، نیازمند ارزیابی روحی و روانی است.
شرایط آموزشی
- گذراندن دوره‌های آموزشی؛ زیرا لازمه اقدام به هر امری، شناخت و آگاهی نسبت به آن است. ضابطان بسیجی باید با جرم مربوطه (جرم مشهود)، نحوه برخورد، چگونگی انجام تحقیقات لازم، اقدامات قانونی، و ضابطه استفاده از سلاح در مواقع ضروری آشنا باشند.
- آموزش‌های نظری و عملی قضایی، انتظامی، عملیاتی، حفاظتی و غیره را فرا می‌گیرند. گذراندن این دوره‌های آموزشی بر اساس قوانین و مقررات الزامی است.
- در نهایت، گواهی مبنی بر طی کردن این آموزش‌ها صادر خواهد شد تا در صورت لزوم به مراجع قضایی یا هر مرجع ذی‌ربط ارائه شود.
- داشتن مجوز مخصوص، که اغلب در قالب صدور و تحویل کارت شناسایی عکس‌دار صورت می‌گیرد و دلالت بر آن دارد که دارنده کارت، دوره‌های آموزش لازم را طی کرده و با دارا بودن سایر شرایط مصرح قانونی واجد سمت ضابطیت قوه قضاییه شده است.
شرایط موضوعی برای ضابطان بسیجی: بررسی جزئیات و مواد قانونی
برای اینکه اعضای بسیج بتوانند به‌عنوان ضابطان قضایی عمل کنند، علاوه بر شرایط شخصی و آموزشی، باید شرایط موضوعی نیز فراهم باشد. این شرایط عبارتند از:
مشهود بودن جرم مربوطه
جرم باید مشهود باشد، یعنی وقوع آن به‌گونه‌ای باشد که نیازی به اثبات از طریق شواهد و مدارک پیچیده نداشته باشد و در همان لحظه قابل تشخیص و مشاهده باشد.
عدم حضور سایر ضابطان
در صورتی که سایر ضابطان قضایی در محل حضور نداشته باشند، بسیجیان می‌توانند وارد عمل شوند.
اقدام نکردن سایر ضابطان در برخورد با جرم
اگر ضابطان قضایی حاضر در محل به‌موقع اقدام نکنند، ضابطان بسیجی مجاز به مداخله هستند. ماده ۳ آیین‌نامه قانون حمایت قضایی از بسیج در تعریف این شرط آورده است:
«عدم اقدام به‌موقع ضابطان در شرایطی محرز است که ضابطان ذی‌ربط دیرتر به صحنه برسند یا در صورت حضور با جرم مورد نظر برخورد نکنند.»
اعلام نیاز به همکاری و دخالت ضابطان بسیجی
در صورتی که ضابطان قضایی نیاز به همکاری ضابطان بسیجی داشته باشند، این نیاز باید اعلام شود. ماده ۴ آیین‌نامه قانون حمایت قضایی از بسیج در تعریف این شرط آورده است:
«نیاز ضابطان ذی‌ربط قضایی در خصوص برخورد با جرایم مشهود به رده‌های مقاومت بسیج که توسط فرماندهی این نیرو تعیین خواهد شد، منعکس میشود و رده‌های مزبور موظفند حتی‌المقدور در حدی که به ماموریت‌های نظامی لطمه وارد نشود، به‌صورت سازمان‌یافته همکاری کنند.»
این شرایط موضوعی به‌منظور اطمینان از هماهنگی و همکاری مؤثر بین ضابطان بسیجی و سایر ضابطان قضایی تدوین شده‌اند. با رعایت این شرایط، ضابطان بسیجی می‌توانند به‌عنوان نیروی کمکی و مکمل در برخورد با جرایم مشهود و در شرایط خاص وارد عمل شوند و به اجرای قانون و حفظ امنیت کمک کنند.
اختیارات بسیج در جرایم مشهود و غیرمشهود
محدودیت‌ها و اختیارات ضابطان بسیجی
ضابطان بسیجی حق دخالت عملی در زمینه جرایم غیرمشهود را ندارند. در این دسته از جرایم، اختیارات ضابطان عام قوه‌قضاییه نیز محدود است و باید گزارش خود را به مرجع قضایی ارائه دهند و منتظر دستور مقام قضایی باشند.
اختیارات در جرایم مشهود
اختیارات ضابطان در جرایم مشهود در قسمت دوم ماده ۴۴ قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده است و ضابطان بسیجی نیز دارای همین اختیارات و الزامات هستند.
اقدامات جزیی مورد نیاز ضابطان بسیجی در جرایم مشهود
دستگیری متهم یا متهمان
در صورت لزوم و ترس از فرار متهم یا متهمان.
حفظ صحنه جرم
جلوگیری از ورود افراد غیرمسئول به محل و جلوگیری از به‌هم ریختن یا جابه‌جایی یا هرگونه تغییر در صحنه جرم.
حفظ و نگهداری آثار و مدارک
حفاظت از آثار، اسناد، مدارک و سایر اشیای مرتبط با جرم.
تشکیل پرونده مقدماتی
تشکیل پرونده برای متهم و شاکی.
تنظیم و تدوین صورت‌جلسه
ثبت دقیق وقایع و درج مشخصات آثار و دلایل جرم.
انجام تحقیقات لازم
تحقیق از شاکی، متهم و شهود.
بازداشت متهم
بازداشت متهم حداکثر به‌مدت ۲۴ ساعت با رعایت شرایط مقرر.
جمع‌آوری و توقیف آلات و ادوات جرم
ضبط اشیایی که در حین بازرسی به دست می‌آیند و می‌توانند موجب کشف جرم یا اقرار متهم به جرم شوند.
اجرای دستورات مقام قضایی
بسیجیان ضابط موظفند دستورات مقام قضایی را اجرا کرده و در اسرع وقت و در مدت تعیین‌شده، نسبت به انجام دستورات و تکمیل پرونده اقدام کنند. در صورت عدم امکان اجرای دستور یا تکمیل پرونده، باید در پایان هر ماه گزارش آن را با ذکر علت به مقام قضایی ذی‌ربط ارسال کنند.
رعایت حقوق شهروندی
حقوق شهروندی و حقوق متهمین طبق قانون
بنا بر نظر وکیل تلفنی، حقوق شهروندی طبق قوانین شامل موارد زیر است:
عدم اعمال سلیقه شخصی و سوءاستفاده از قدرت
اجرای قوانین بدون توجه به سلیقه شخصی و جلوگیری از سوءاستفاده از قدرت.
منع دستگیری و بازداشت غیرقانونی
اجتناب از دستگیری و بازداشت غیرقانونی و بازداشت اضافی و بدون ضرورت.
ارسال فوری پرونده به مرجع قضایی و اطلاع خانواده
ارسال فوری پرونده به مرجع قضایی و اعلام موضوع بازداشت به خانواده متهم.
عدم تخفیف متهمین در حین دستگیری و بازجویی
جلوگیری از تخفیف متهمین در حین دستگیری و بازجویی.
عدم انجام شکنجه و اجبار
عدم اجرای شکنجه و اجبار برای اخذ اقرار و انجام تحقیقات و بازجویی‌ها.
پرسیدن سؤالات مرتبط با جرم
اجرای تحقیقات و بازجویی‌ها با شیوه‌های علمی و قانونی و پرسیدن سؤالات مرتبط با جرم ارتکابی.
حفظ اسناد و اشیا متهمین
عدم تعرض به اسناد و اشیا بی‌ارتباط با جرم یا اموالی که به متهم تعلق ندارد و عدم افشای مضمون اسناد و فیلم و عکس‌های شخصی.
عدم تغییر و تحریف در پاسخ متهمین
عدم تغییر و تحریف در پاسخ متهمین و عدم دخل و تصرف در اموال و اشیای ضبطی و توقیف‌شده متهمین.
سایر حمایت های حقوقی از ضابطان بسیج
به‌طور مکمل به مواردی که تاکنون بیان شده است، در قوانین و مقررات دیگر نیز حمایت‌های حقوقی برای ضابطان بسیجی پیش‌بینی شده است. این حقوق و مزایا به منظور تأمین حقوق اساسی و اعتبار ضابطان در انجام وظایف قانونی و مرتبط با امنیت ملی می‌باشند.
الف. ممنوعیت توهین و وارد کردن ضرب و شتم
ب. تقدیر از شهیدان و جانبازان
طبق ماده ۳ قانون حمایت قضایی از بسیج، ضابطان بسیجی که در حین انجام وظایف ناشی از ضابطیت، جان خود را از دست داده یا معلول یا گروگان گرفته‌اند، تحت حمایت بنیادهای مربوط قرار می‌گیرند. این تقدیر و شناخته شدن مستند به قوانین و مقررات مربوطه، به عنوان یکی از اصول ارزشمند در حقوق ضابطان بسیجی برشمرده میشود.
ج. محدودیت‌ها در دفاع از خود
د. معافیت از مسئولیت کیفری در زمان استفاده از سلاح
طبق قوانین مربوطه، ضابطان بسیجی در زمان استفاده از سلاح و در صورت فوت یا مجروح شدن مجرمین یا اشخاص ثالث حاضر در صحنه، از هرگونه مسئولیت کیفری یا مدنی معاف می‌باشند، با رعایت مفاد قانون در خصوص استفاده از سلاح توسط نیروهای مسلح.
