بررسی حقوقی رحم اجاره ای
بررسی حقوقی رحم اجاره ای: راه‌حل ناباروری زوجین
یکی از مباحث مهم حقوقی که در سال‌های اخیر در جامعه رایج شده و در حال گسترش نیز می‌باشد، موضوع “رحم اجاره‌ای” است. این روش به عنوان راه‌حلی برای زوج‌هایی که با مشکل ناباروری مواجه هستند و زوجه به هر دلیلی قادر به پرورش و نگهداری جنین در رحم خود نیست، مورد توجه قرار گرفته است.
در ادامه به بررسی حقوقی رحم اجاره ای و راه‌حل ناباروری زوجین خواهیم پرداخت.
رحم اجاره ای چیست؟
جنبه‌های ژنتیکی و حقوقی
نکته حائز اهمیت این است که زنی که جنین در رحم او گذاشته می‌شود، تنها حمل‌کننده جنین است و از نظر ژنتیکی هیچ‌گونه مشابهت و نسبتی با جنین مذکور ندارد. این امر موجب می‌شود که از نظر حقوقی، هویت ژنتیکی کودک به والدین اصلی (زوج نابارور) تعلق گیرد و زن حمل‌کننده، هیچ‌گونه ادعای قانونی نسبت به کودک نداشته باشد.
پیامدها و چالش های استفاده از رحم اجاره ای
استفاده از رحم اجاره ای با وجود مزایای فراوان، چالش‌های حقوقی و اخلاقی متعددی را نیز به همراه دارد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به مسائلی همچون تعیین حقوق و تعهدات زن حمل‌کننده، وضعیت قانونی کودک پس از تولد، و نحوه برخورد با موارد احتمالی اختلافات اشاره کرد. این مسائل نیازمند بررسی دقیق و ایجاد قوانین مشخص برای حمایت از حقوق همه طرف‌های درگیر است.
طرفین قرارداد رحم اجاره ای
در قراردادهای رحم اجاره‌ای، دو طرف اصلی وجود دارند که هر کدام نقش و مسئولیت خاصی بر عهده دارند.
مادر واقعی
یک طرف قرارداد زنی است که به دلایل مختلف پزشکی، توانایی پرورش و نگهداری جنین را در رحم خود ندارد. این زن که به عنوان مادر واقعی شناخته می‌شود، تمایل دارد فرزند خود را به دنیا بیاورد و طعم مادری را بچشد، اما به دلیل مشکلات جسمی قادر به این کار نیست. بنابراین، او به دنبال زنی است که بتواند جنین او را که در فضای آزمایشگاهی کشت شده است، به مدت نه ماه در رحم خود نگهداری و پرورش دهد. مادر واقعی معمولاً حاضر است هزینه‌های مادی و معنوی مربوط به این روش از بچه‌دار شدن را بپردازد.
مادر جایگزین
طرف دیگر قرارداد، زنی است که رحم خود را برای مدت نه ماه در اختیار زوج نابارور قرار می‌دهد تا جنین آنها را پرورش دهد. این زن که به عنوان مادر جایگزین شناخته می‌شود، ممکن است به دلایل مالی و برای کاهش فشار هزینه‌های زندگی تصمیم به این کار بگیرد. او در ازای دریافت هزینه‌ای که ممکن است معاش چند سال خود و خانواده‌اش را تامین کند، رحم خود را وقف پرورش جنین می‌کند. این فرآیند به او اجازه می‌دهد تا به زوج نابارور کمک کند در عین حال که از لحاظ مالی نیز تامین می‌شود.
نکات مهم
- مسائل قانونی و اخلاقی: در این قراردادها مسائل قانونی و اخلاقی بسیاری مطرح است که نیازمند توجه و دقت فراوان است.
- حمایت‌های روانی و پزشکی: هر دو طرف قرارداد نیازمند حمایت‌های روانی و پزشکی مستمر در طول این فرآیند هستند تا از بروز مشکلات جسمی و روانی جلوگیری شود.
- تعیین شرایط و حقوق: شرایط و حقوق هر دو طرف باید به وضوح در قرارداد مشخص و تضمین شود تا از بروز اختلافات جلوگیری شود.
این قراردادها به دلیل ماهیت حساس و پیچیده‌ای که دارند، نیازمند مشاوره حقوقی با وکیل خانواده و راهنمایی از متخصصان در زمینه‌های پزشکی و روانشناسی هستند تا به بهترین نحو ممکن انجام شوند.
پروسه انجام رحم اجاره‌ای
این مراحل به شرح زیر است:
مشاوره‌های اولیه
صاحب رحم اجاره‌ای همراه با همسرش و زوج صاحب جنین باید چندین جلسه مشاوره توسط متخصص پزشکی اجتماعی را طی کنند.
این مشاوره‌ها با هدف:
- اطلاعات حقوقی: آگاهی از حقوق و تعهدات قانونی هر یک از طرفین.
- اطلاعات پزشکی: بررسی جنبه‌های پزشکی و سلامت مربوط به فرآیند رحم اجاره‌ای
- اطلاعات اجتماعی: درک تأثیرات اجتماعی این فرآیند بر زندگی هر یک از طرفین.
ارزیابی بالینی و آزمایشگاهی
پس از مشاوره‌های اولیه، ارزیابی‌های بالینی و آزمایشگاهی از هر دو طرف انجام می‌شود. این ارزیابی‌ها شامل:
- بررسی بیماری‌های عفونی: برای اطمینان از سلامت جنین و جلوگیری از انتقال بیماری‌های احتمالی.
- سلامت روانیاجتماعی: تأیید سلامت روانی و اجتماعی هر دو طرف برای اطمینان از آمادگی و پذیرش این فرآیند.
نوشتن قرارداد
یکی از مهم‌ترین مراحل این فرآیند، نوشتن قرارداد بین صاحبان جنین و زن اجاره‌دهنده است. این قرارداد باید به دقت و با مشورت یک وکیل خانواده متخصص تنظیم شود.
در این قرارداد باید به موارد زیر پرداخته شود:
- تشخیص اشخاص مرتبط: تعیین دقیق افرادی که از نظر ژنتیکی با بچه ارتباط دارند.
- تعیین والدین قانونی: مشخص کردن پدر و مادر قانونی طفل.
- تعهدات طرفین: تعیین تعهدات و مسئولیت‌های هر یک از طرفین در طول و پس از فرآیند.
- شروط توافقی: شرایط و شروطی که هر دو طرف بر سر آن توافق کرده‌اند.
- برطرف نمودن شبهات قانونی: برطرف کردن هر گونه شبهه زنا در مورد مادر جانشین.
- تعیین نسب طفل: مشخص کردن نسب طفل متولد شده از مادر جانشین.
نکات مهم
- تضمین اجرای قرارداد: اطمینان از این که قرارداد به طور دقیق اجرا شود و هر دو طرف به تعهدات خود پایبند باشند.
- پشتیبانی مستمر: فراهم کردن پشتیبانی روانی و پزشکی مستمر برای هر دو طرف در طول مدت بارداری.
- حل و فصل اختلافات: پیش‌بینی روش‌هایی برای حل و فصل هر گونه اختلاف احتمالی که ممکن است در طول یا پس از فرآیند بوجود آید.
تعیین هزینه رحم اجاره ای
هزینه و شرایط اجاره رحم (چالش‌ها و توافقات)
عدم وجود یک قانون رسمی و مشخص در این زمینه باعث می‌شود که هزینه‌ها قابل تفاوت باشند و به صورت مستقیم به توافق دو طرف بستگی داشته باشند. زمانی که طرفین قرارداد، با توجه به شرایط مالی، فنی و قانونی خود، به توافق مبلغ قرارداد می‌رسند، هزینه نهایی تعیین می‌شود.
تنظیم و اجرای قوانین مربوط به رحم اجاره‌ای
تبیین نقش قانون مدنی و قوانین مربوط به اهدای جنین
بنابراین، در غیاب یک قانون خاص برای رحم اجاره‌ای، تطبیق با قوانین عمومی حقوقی و استفاده از مقررات مرتبط با اهدای جنین می‌تواند به تنظیم و اجرای این نوع قراردادها کمک کند. این نکته حائز اهمیت است که در هنگام تنظیم و اجرای هرگونه قرارداد مرتبط با رحم اجاره‌ای، این مقررات قانونی را به دقت رعایت کنیم تا از هرگونه ناهنجاری و ابهام در آینده جلوگیری شود.
شرایط استفاده از رحم اجاره‌ای: راهنمای کامل
استفاده از رحم اجاره‌ای یکی از راه‌های متداول درمان برای زوجینی است که به دلایل مختلف ناتوانی در باروری را تجربه می‌کنند. اما برای انجام این فرآیند، باید به شرایط مشخصی پایبند بود تا امنیت و موفقیت درمانی تضمین شود.
داشتن برگه معرفی از پزشک معالج
اولین گام برای استفاده از رحم اجاره‌ای، مراجعه به یک پزشک متخصص زنان است. این پزشک بر اساس بررسی‌های کامل و تشخیص دقیق، نیازمندی‌های شما را برای استفاده از رحم اجاره‌ای تأیید می‌کند.
عدم ابتلا به بیماری‌های عفونی
زوجین قبل از شروع فرآیند رحم اجاره‌ای باید اطمینان حاصل کنند که مبتلا به بیماری‌هایی نظیر ایدز، هپاتیت، سفلیس و … نیستند. این اطمینان از ایمنی همه طرفین و محافظت از رحم اجاره کننده و رحم اجاره دهنده است.
عدم اعتیاد
یکی از شرایط اساسی استفاده از رحم اجاره‌ای، عدم وجود اعتیاد زوجین به هرگونه مواد مخدر یا الکل است. این مسئله به منظور حفظ سلامت جسمی و روانی هر دو طرف از اهمیت بالایی برخوردار است.
داشتن سونوگرافی نرمال
قبل از شروع فرآیند رحم اجاره‌ای، لازم است که زوجین سونوگرافی نرمالی داشته باشند که توسط پزشک معالج تأیید شده است. این سونوگرافی به منظور بررسی حجم و ذخیره تخمدان‌ها انجام می‌شود و اطمینان از آمادگی فیزیکی زنان برای فرآیند رحم اجاره‌ای فراهم می‌آورد.
شرایط لازم برای اجاره دهنده رحم
با ورود به فرآیند اجاره رحم، شرایط و ضوابط محدودی برای اشخاص متقاضی وجود دارد که برای اطمینان از سلامت و سلامت جسمی و روحی و روانی آنها ضروری است. در ادامه به تفصیل به این شرایط پرداخته خواهد شد:
سن و وضعیت تأهل
افراد متقاضی باید سن زیر ۳۵ سال داشته باشند و ایده‌آل ترجیحاً متأهل و غیر شیرده باشند، که این موضوع نشان دهنده قدرت و آمادگی برای پشتیبانی از فرآیند حاملگی و تربیت کودکان است.
سلامت جسمی و روحی و روانی
افراد متقاضی باید از نظر جسمی، روحی و روانی سالم باشند تا بتوانند به‌طور کامل مسئولیت حمل و نگهداری نوزاد را بر عهده بگیرند.
عدم استفاده از داروهای خاص
اجاره دهنده رحم نباید از داروهای خاصی استفاده کند که ممکن است برای جنین خطرناک باشد یا به سلامتی مادر و جنین آسیب برساند.
سابقه حاملگی موفق
افراد باید حداقل یک بار تجربه موفق حاملگی و زایمان داشته باشند، که این نشان‌دهنده قابلیت بدنی و روحی برای تحمل فرآیند حاملگی و زایمان است.
عدم وجود مشکلات جدی در حاملگی
افراد نباید دارای سابقه سقط، زایمان زودرس، فشار خون بالا، دیابت حاملگی و عوارض وخیم دیگر در حاملگی باشند.
سلامت زناشویی
هر دو نفر باید از بیماری‌های جنسی مانند ایدز، هپاتیت، سیفلیس و… آزاد باشند.
عدم اعتیاد
هر دو نفر باید از اعتیاد خودداری کنند و باید سونوگرافی نرمال و تأیید شده توسط پزشک معالج داشته باشند تا سلامت وضعیت رحم آنها تأیید شود.
مدارک لازم برای درخواست استفاده از رحم اجاره‌ای
راهنمای کامل مدارک لازم برای اجاره رحم و شروع مسیر خانواده‌سازی
وقتی به دنبال اجاره رحم برای شروع مسیر خانواده‌سازی هستید، نیاز به مجموعه‌ای از مدارک دارید تا فرآیند را به درستی پیش ببرید.
در اینجا، جزئیات و مدارک موردنیاز برای این منظور آمده است:
شناسنامه و کپی از صفحات اول و دوم
شناسنامه شما و شریک زندگی خود از جمله مدارک اساسی برای اجاره رحم است. حتماً کپی از صفحات اول و دوم شناسنامه‌های شما و همسرتان را آماده کنید.
سند ازدواج و کپی از صفحات اول تا چهارم آن
سند ازدواج یکی از مدارک مهمی است که نشان می‌دهد شما و شریک زندگی خود قانوناً به هم متصل هستید. جهت اجاره رحم، نیاز به کپی از صفحات اول تا چهارم این سند دارید.
یک قطعه عکس ۴×۳ از هر کدام از زوجین
عکس پرسنلی متعارفی از شما و همسرتان مورد نیاز است. این عکس باید در اندازه ۴×۳ باشد و باید شما را به طور واضح نشان دهد.
دفترچه بیمه
داشتن دفترچه بیمه مهم است زیرا نشان می‌دهد که شما توانایی تأمین هزینه‌های پزشکی مرتبط با فرآیند اجاره رحم را دارید.
این شرایط، علاوه بر تأمین سلامت و سلامتی اجاره دهنده رحم، به اطمینان حاصل از سلامت و سلامتی نوزاد و مادر در طول فرآیند حاملگی کمک می‌کند.
چالش‌های ممکن در فرآیند اجاره رحم و پیامدهای آن
در حین اجاره رحم، اتفاقات و مسائل مختلفی می‌توانند بروز کنند که به شدت تاثیرگذار بوده و پیامدهای جدی را برای همه طرفین داشته باشند.
در اینجا به برخی از این چالش‌ها اشاره خواهیم کرد:
قطع ارتباط ناگهانی
ممکن است به دلیل اختلافات بین زوجین یا واقعه‌های ناگوار مانند فوت یا جدایی، اجاره رحم متوقف شود. این امر موجب باقی‌ماندن فرد اجاره‌دهنده رحم بدون پشتیبانی مالی می‌شود و نوزادی که به دنیا آمده و به او تعلق ندارد، با مشکلات مالی و زندگی مواجه خواهد شد.
محدودیت‌های دسترسی
اجاره‌دهنده رحم ممکن است به دلیل عاطفه‌ای که نسبت به نوزاد پیدا می‌کند، به مکانی دورافتاده برود و دسترسی زوجین به نوزاد را محدود کند، که این موضوع می‌تواند برای زوجین مشکلاتی ایجاد کند.
انتقال بیماری‌ها
انتقال بیماری‌های ویروسی و عفونی مانند ایدز و هپاتیت از مادرجانشین به جنین یا برعکس، یکی از خطراتی است که در این فرآیند وجود دارد و می‌تواند به پیامدهای جدی برای سلامتی نوزاد منجر شود.
تلاش برای زایمان زودرس
اجاره‌دهنده رحم ممکن است به دلیل فشار مالی یا دیگر دلایل، تلاش کند که نوزاد را قبل از موعد به دنیا آورده و این امر می‌تواند منجر به نارسایی نوزاد و بروز مشکلات سلامتی جدی شود.
رابطه جنسی
این موضوع ممکن است برای برخی از اجاره‌دهندگان رحم جذاب باشد که در طول دوران بارداری با همسر زوجین رابطه جنسی داشته باشند، اما این امر می‌تواند به اختلالات ژنتیکی در نوزاد منجر شود.
مسائل حقوقی
با توجه به عدم وجود قوانین مشخص در این زمینه، بروز مسائل حقوقی می‌تواند پیچیده و سخت باشد که تنها با تدابیر احتیاطی و تنظیم قراردادهای محکم و اصولی، می‌توان این مشکلات را حل کرد.
حقوق و تکالیف فرد اجاره‌دهنده رحم پس از تولد نوزاد
توجه به حقوق و تکالیف فرد اجاره‌دهنده رحم پس از تولد نوزاد، یک مسأله اهم و پیچیده است که در ارتباط با حقوق نوزاد و روابط بین آن و اجاره‌دهنده رحم ایجاد می‌شود. در این بخش، به تفصیل بررسی می‌شود که پس از تولد نوزاد، چه حقوق و تکالیفی برای فرد اجاره‌دهنده رحم به وجود می‌آید.
عدم ارتباط ژنتیکی اجاره دهنده رحم
اجاره‌دهنده رحم هیچ گونه رابطه ژنتیکی با نوزاد متولد شده ندارد و به عبارت دیگر، مادر قانونی نوزاد نمی‌باشد. این موضوع می‌تواند از پیچیدگی‌های حقوقی پس از تولد نوزاد باشد، زیرا مادر قانونی همواره فردی است که نوزاد را به دنیا آورده است.
البته، تا زمانی که پدر و مادر واقعی اجازه ملاقات با نوزاد را ندهند که به دلیل وجود مشکلات در آینده، این اجازه امری بسیار کم‌اندازه و بحرانی به نظر می‌رسد.
روند صدور شناسنامه نوزاد با توجه به قرارداد اجاره رحم
روند صدور شناسنامه برای نوزاد متولد شده از قرارداد اجاره رحم از مادر اجاره گیرنده و فرد اجاره دهنده رحم، یک فرآیند حساس و مهم است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اقدامات مراحله‌ای است.
قبل از تولد نوزاد، طرفین قرارداد یعنی پدر و مادر واقعی و فرد اجاره دهنده رحم، بهتر است به بیمارستانی که متولد شدن نوزاد قرار است در آن صورت گیرد، مراجعه نمایند. در این مرحله، ارائه قرارداد اجاره رحم به مسئولین بیمارستان ضروری است تا آنان بتوانند اطلاعات لازم را به ثبت احوال ارسال نمایند.
بنابراین، هماهنگی میان طرفین قرارداد و مسئولین بیمارستان، قبل از تولد نوزاد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا فرآیند صدور شناسنامه به سرعت و بدون مشکل انجام شود و حقوق قانونی والدین و نوزاد حفظ شود.
موارد قابل توجه در قراردادهای اجاره رحم و راهکارهای قانونی برای حفظ حقوق
در امور اجاره رحم، متداول است که طرفین از قراردادهایی که از قبل تهیه شده‌اند و در آنها تنها امضا می‌نمایند، استفاده نمایند. با این حال، این قراردادها که بدون مشورت از حقوقدانان یا متخصصان حقوقی تهیه شده‌اند، معمولاً بسیار کلی و ناقص هستند و در برخی موارد قابلیت حل و فصل مسائل بروز مشکلات را فراهم نمی‌سازند. برخی از ایرادات شایع در این قراردادها شامل موارد زیر است:
عدم وجود ضمانت اجرایی
در بسیاری از قراردادها، طرفین به هیچ گونه ضمانت اجرایی برای انجام صحیح قرارداد و یا پیشگیری از استنکاف از آن تعهد نمی‌کنند.
شرط داوری
برخی از قراردادها شرط داوری را برای حل اختلافات فی‌مابین طرفین در نظر گرفته‌اند که ممکن است به طولانی شدن روند حل و فصل مشکلات منجر شود.
عدم وجود نهاد نظارتی
در برخی از قراردادها، هیچ گونه نهاد نظارتی برای اجرای صحیح قرارداد در طول دوره اجاره معین نشده است.
همچنین، طرفین می‌توانند از وکیل دادگستری در طول دوره اجاره و حتی پس از آن برای رفع هر گونه مشکلات حقوقی در کنار خود داشته باشند.
گروه وکلای یاسا با تخصص در تنظیم قراردادهای فی‌مابین و تعریف روابط حقوقی، می‌تواند مراجعین خود را در این زمینه یاری نماید و در صورت نیاز به طرح دعاوا یا شکایت در فرض تخلف طرفین، به آنها کمک کند.
