مهریه عند الاستطاعه چیست؟
مهریه عند الاستطاعه چیست؟
مهریه عند الاستطاعه به زن این امکان را می‌دهد که پس از امضای عقدنامه، در صورت تمایل، بتواند به محاكم و دادگاه‌های خانواده مراجعه کرده و یا از اجرای ثبت استفاده نماید تا از مرد مهر یا قسمتی از مهریه را مطالبه کند.
به عبارت دیگر، مهریه در این حالت فوراً پرداخت نمی‌شود، بلکه زن می‌تواند بعد از امضای عقدنامه و با رفتن به دادگاه یا مراجعه به اجرای ثبت، از مرد مطالبه کند که مهریه را پرداخت کند.
[box type=”info” align=”” class=”” width=””]این حق بر پایه این است که مرد باید توانایی مالی برای پرداخت مهریه را داشته باشد؛ به این ترتیب، در صورتی که مرد به دلیل وضعیت مالی قادر به پرداخت مهریه نباشد، حق مطالبه مهریه از او برای زن وجود نخواهد داشت.[/box]
تفاوت مهریه عند الاستطاعه با مهریه عند المطالبه
- مهریه عند الاستطاعه
در این حالت، زن حق دریافت مهریه را در زمان معینی پس از عقد ازدواج دارد، اما این حق به شرطی است که زن بتواند استطاعت مالی مرد را اثبات کند.
به عبارت دیگر، زن مهریه را تنها در صورتی دریافت می‌کند که مرد قادر به پرداخت آن باشد. این نوع مهریه ممکن است به صورت زمان محدودی تعیین شود، مثلاً تا یک سال پس از عقد ازدواج. - مهریه عند المطالبه
در این حالت، زن حق دریافت مهریه را بدون توجه به استطاعت مالی مرد دارد و می‌تواند در هر زمانی آن را مطالبه کند. این نوع مهریه بیشتر به عنوان حق زن برای دریافت مهریه تعریف می‌شود و استطاعت مالی مرد در این حالت تأثیری در مطالبه مهریه ندارد.
توافقات در مهریه
با توجه به بخشنامه‌های ثبتی ابلاغ شده به دفاتر رسمی ازدواج، زوجین می‌توانند نوع و شرایط مهریه را به دلخواه خود تعیین کنند. به عنوان مثال، مهریه عند المطالبه را به مهریه عند الاستطاعه تبدیل کنند یا بخشی از مهریه را به صورت عند المطالبه و بخش دیگر را به صورت عند الاستطاعه تعیین کنند.
[box type=”info” align=”” class=”” width=””]فرض کنید که مهریه تعیین شده در عقدنامه ازدواج، ۳۰۰ سکه آزادی است. از این مبلغ، ۱۱۰ سکه به عنوان مهریه عند المطالبه تعیین شده است و بقیه مبلغ به عنوان مهریه عند الاستطاعه در نظر گرفته شده است. در این صورت، زمان دریافت مهریه بر اساس استطاعت مالی مرد تعیین می‌شود و در صورت اثبات استطاعت، زن حق دریافت مهریه را دارد.[/box]
بنابراین، با توجه به بخشنامه‌های ثبتی ابلاغ شده به دفاتر رسمی ازدواج، مهریه عند الاستطاعه و عند المطالبه مفاهیمی است که می‌تواند شرایط و مقادیر مهریه را به دلخواه تعیین کند و در عقدنامه ازدواج، این امکانات به زوجین ارائه می‌شود تا شرایط مهریه را بر اساس توافق خود تنظیم کنند.
شرایط دریافت مهریه عند الاستطاعه با جزییات
[highlight color=”blue”]در حقوق اسلامی، مهریه عند الاستطاعه به زن اجازه می‌دهد که در زمان معینی پس از عقد ازدواج، مهریه خود را دریافت کند.[/highlight]
اما برای دریافت مهریه عند الاستطاعه، زن باید شرایط معینی را برآورده کند. در ادامه به جزئیاتی از این شرایط پرداخته می‌شود:
استطاعت مالی مرد
برای دریافت مهریه، مرد باید استطاعت مالی خود را اثبات کند. این به معنای این است که مرد باید قادر به پرداخت مهریه باشد و اموال و دارایی‌های کافی برای پرداخت مهریه داشته باشد.
اعلام اموال
زن باید اموال و دارایی‌های مرد را به دادگاه یا اجرای ثبت معرفی کند تا استطاعت مالی مرد بر اساس این اطلاعات بررسی شود. این اموال می‌توانند شامل اموال منقول مانند خودرو، وجه نقد در حساب بانکی و یا اموال غیر منقول مثل ملک باشند.
توقیف درآمد
اگر مرد به عنوان یک کارمند مشغول به کار باشد، امکان توقیف یک قسمت از درآمدش برای پرداخت مهریه وجود دارد. مقدار توقیف می‌تواند به نسبت درآمد و وضعیت فرزندان او تعیین شود، به طور معمول می‌تواند یک چهارم یا یک سوم از درآمد باشد.
عدم مواجهه با محکومیت‌های مالی
به غیر از این، در مواردی که مهریه به صورت عند الاستطاعه تعیین شده باشد، اعمال ماده ۳ قانون محکومیت‌های مالی (جلب) زوج وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر، زوج نمی‌تواند به دلایل مالی به زور برای پرداخت مهریه مجبور شود و مهریه باید بر اساس توافق و شرایط قانونی در نظر گرفته شود.
عدم اعسار
علاوه بر این، درخواست اعسار از پرداخت مهریه نیز در این مورد معنایی ندارد. به عبارت دیگر، در صورتی که مرد از پرداخت مهریه اعسار کند، درخواست اعسار زن نیز در این موضوع مورد قبول قرار نخواهد گرفت و مهریه باید به دست زن بر اساس شرایط عقدنامه و قوانین مربوطه پرداخت شود.
[box type=”note” align=”” class=”” width=””]با توجه به این شرایط دقیق، زن می‌تواند به صورت قانونی مهریه خود را دریافت کند و از حقوق خود بر اساس موافقت قانونی و موازنه اطلاعاتی دادگاه بهره‌مند شود.[/box]
تبدیل مهریه از عند المطالبه به عند الاستطاعه و برعکس
مطابق با حقوق اسلامی، زوجین می‌توانند حتی بعد از انجام عقد ازدواج، با توافق، شرایط مهریه را از عند المطالبهمهریه عند الاستطاعه چیست؟ به عند الاستطاعه یا برعکس تغییر دهند.
[box type=”warning” align=”” class=”” width=””]اما گاهی اوقات، ممکن است در مراسم ازدواج، سر دفتر ازدواج که معمولاً افراد متدین و معتبری هستند، بدون توضیح کافی به زوجین، مهریه را به صورت عند الاستطاعه در سند ازدواج ثبت کنند. این امر می‌تواند زن را که ممکن است اطلاعات حقوقی کافی نداشته و یا حتی نوشته را مطالعه نکرده است، به امضاء مجبور کند.[/box]
برای پیشگیری از اینگونه مسائل، زوجین باید قبل از انجام عقد ازدواج، موارد مربوط به مهریه را دقیقاً بررسی کنند و در صورت نیاز، از مشاوره سر دفتر ازدواج یا مشاوران حقوقی استفاده کنند. این کار به آنها کمک می‌کند تا از وضعیت مالی و حقوقی خود آگاه شوند و از هرگونه نقض قانونی در آینده جلوگیری کنند.
رویه عملی مربوط به مهریه عند الاستطاعه
رجوع زوجه یا وکیل او به دفتر رسمی ثبت ازدواج
[highlight color=”blue”]در این مرحله، زوج یا وکیل او باید به دفتر رسمی ثبت ازدواج مراجعه کند. این مرحله ممکن است به دلیل تغییر محل زندگی زوجین پیش آید. اما مهمترین نکته این است که برای شروع هر گونه اقدام، اعلامیه درخواست صدور اجراییه باید با دفتر رسمی ازدواج محل قرارداد ازدواج شروع شود.[/highlight]
بررسی و تکمیل امور در اداره ثبت اسناد
پس از صدور اجراییه و به نشانی اعلامی در عقدنامه، باید به واحد مربوطه از اداره ثبت اسناد در شهر محل صدور اجراییه مراجعه کرد.
[box type=”info” align=”” class=”” width=””]در این مرحله، اگر مالی در همان شهر موجود باشد که در اجراییه معرفی شده و توقیف شده است، اقدامات لازم صورت می‌گیرد. حتی ممکن است درخواست ممنوع‌الخروجی نیز ارائه شود.[/box]
تقاضای نیابت در صورت لزوم
اگر ممکن است اموال در شهر دیگری واقع شده باشد، باید به اداره ثبت اسناد آن شهر نیز مراجعه و درخواست نیابت داده شود.
کارشناسی و مزایده در صورت توقیف مال
در صورت توقیف مال و عدم مستثنی بودن آن از دین، مال به کارشناسی ارجاع داده و در مزایده عمومی به فروش می‌رسد.
درخواست گواهی در صورت عدم دسترسی به مال
اگر نتوان به دست آوردن اموال را از طریق استعلام انجام داد، گواهی برای مراجعه به دادگاه صادر می‌شود، که درخواست آن می‌تواند توسط زوجه یا وکیل او ارائه شود.
عدم جلب مهریه در مورد عند الاستطاعه
لازم به ذکر است که مهریه در حالت عند الاستطاعه مطلقاً جلب نمی‌شود و تنها در صورتی که زن توانایی استطاعت مالی زوج را اثبات کند، می‌تواند از آن استفاده کند.
تأثیر قید عند الاستطاعه بودن مهریه در زوال حق حبس زوجه
نمونه رای
در خصوص تجدید نظر خواهی آقای م.ب با وکالت س.ح در مورد دادنامه شماره ۰۱۰۰۲ مورخه ۹۲/۵/۱ شعبه چهارم دادگاه عمومی شهریار، در پرونده‌ی کلاسه ۹۲/۵۹۰ که مبنی بر صدور حکم رد دعوی الزام زوجه به تمکین است، بررسی انجام شد.
[box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]این رای صادره به این موضوع پرداخته است که چگونه قید عند الاستطاعه بودن مهریه می‌تواند به زوال حق حبس زوجه منجر شود. در این متن، جزئیات و دلایل حکم رد دعوی توضیح داده شده است.[/box]
رای دادگاه:
[highlight color=”blue”]از تحلیل محتوای پرونده و ملاحظه لوایح طرفین، به این نتیجه رسیده‌ایم که رای صادره دادگاه بدوی مبنی بر رد دعوی الزام زوجه به تمکین، صحیح نمی‌باشد.[/highlight]
دلیل این ادعا بر این است که:
- اولاً، زوجین در هنگام عقد نکاح یا شرط ضمن عقد نکاح، مهریه را عندالاستطاعت زوج معرفی کرده‌اند. اصطلاح عندالاستطاعت به معنای هنگام توان مالی داشتن زوج برای پرداخت مهریه در زمان انعقاد عقد نکاح است. از این رو، زوجه پذیرفته که زوج توان مالی پرداخت مهریه را در زمان انعقاد عقد نکاح ندارد.
- ثانیاً، هیچ یک از منابع حقوقی یا لغت‌نامه‌ها عندالاستطاعت را به معنای حال بودن دین، از جمله دین مهریه که با این قید درج شده است، تعریف نمی‌کند. اصطلاح حال بودن دین به معنای عدم مقید بودن به زمان یا شرایط دیگر است.
- ثالثاً، با توجه به اینکه زوجه با قید عندالاستطاعت بدون مهریه و پذیرش این شرط، حق حبس خود را از دست داده است، او دیگر قادر به استفاده از حق حبس نمی‌باشد.
[box type=”note” align=”” class=”” width=””]بنابراین، این دادگاه با توجه به دلایل فوق، به استناد به ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، رای صادره دادگاه بدوی را نقض کرده و به استناد به ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی ناظر به ماده ۱۱۱۴ از همان قانون، زوجه را به مراجعه به منزل مشترک و تمکین در حق زوج محکوم می‌نماید. این رای قطعی است.[/box]
رئیس شعبه ۲۴ دادگاه تجدید نظر استان تهران – مستشار دادگاه مرادی هرندی – روحانی
تحلیل عند الاستطاعه بودن مهریه
در پی گرانی مهریه‌ها که بر عهده مردان قرار گرفته و توان پرداخت آنها را نداشته، موضوع عند الاستطاعه به عنوان یک شرط در قراردادهای ازدواج به وجود آمده است. این شرط باعث می‌شود که پرداخت مهریه از حالت “هنگام مطالبه” به “هنگام استطاعت” تغییر کند.
[box type=”info” align=”” class=”” width=””]اما این که چگونه می‌توان استطاعت فرد را اثبات کرد، مسئله‌ای است که نیاز به روشن‌سازی دارد. در این زمینه، معیار اموال مرد برای اثبات استطاعت مورد استفاده قرار می‌گیرد، به این معنا که اگر زوجه بتواند اثبات کند که شوهرش دارایی دارد، می‌تواند از او مهریه خود را دریافت کند، در غیر این صورت امکان دریافت مهریه برای زوجه وجود نخواهد داشت.[/box]
آیا مرد باید شواهدی بیاورد که استطاعت ندارد یا ادعا کند که استطاعت ندارد و زن باید خلاف آن را ثابت کند؟
این یکی از مسائل مبهم است که نیاز به وضوح دارد و تکلیف آن مشخص شود. به همین ترتیب، مسأله عند الاستطاعه بودن، به معنای عدم وابستگی به زمان و شرایط معین است و هنگامی که مرد زمانی را برای پرداخت مهریه تعیین نمی‌کند و حتی تا آخر عمر توانایی پرداخت مهریه را ندارد، شرط عند الاستطاعه این امکان را ایجاد می‌کند که مهریه‌های بالا به شکل واقعی و به رقم نقد تبدیل شود.
با این حال، در کنار مزایای قرار دادن شرط عند الاستطاعه، معایبی هم وجود دارد. به عنوان مثال، اثبات استطاعت مرد ممکن است کار دشواری باشد و در صورتی که مرد بتواند اموال خود را مخفی کند، این امکان وجود دارد که تا آخر عمر پرداخت مهریه انجام نشود.
[box type=”shadow” align=”” class=”” width=””]همچنین، با توجه به افزایش پرونده‌های حقوقی مربوط به مهریه، بسیاری از مردان به خاطر بدهی مهریه‌های همسرانشان به زندان می‌روند، اما با اعمال شرط عند الاستطاعه، این احتمال کاهش می‌یابد. بنابراین، این شرط می‌تواند به واقعیت تبدیل مهریه‌ها کمک کند و زن بتواند متوجه شود که مبلغ مهریه‌ای که دریافت می‌کند، به زودی در اختیارش قرار می‌گیرد.[/box]
در پایان، لازم است تاکید شود که این شرط نباید به عنوان یک عامل افزایشی وجود داشته باشد؛ بلکه باید به منظور واقعی شدن مهریه‌ها و کاهش تنش‌های موجود در زندگی زوجین مورد استفاده قرار گیرد. به همین منظور، انتظار می‌رود که سازمان ثبت با اطلاع‌رسانی دقیق، زوجین را به مسئولیت قراردادن شرایط دقیق و دقیق‌تر در قراردادهای ازدواج تشویق کند، زیرا اطلاع رسانی دقیق از جمله موارد ضروری برای جلوگیری از وقوع مشکلات است.
ترکیب مهریه عند المطالبه و عند الاستطاعه
رویکرد جدید در قراردادهای ازدواج
[highlight color=”blue”]مهریه، یکی از جنبه‌های مهم در قراردادهای ازدواج است که می‌تواند به دو صورت عند المطالبه و عند الاستطاعه تعیین شود. حالا با اضافه شدن دو شرط جدید به دفترچه‌های ازدواج، تعادلی در این مسئله ایجاد می‌شود.[/highlight]
از دیدگاه مثبتی به اضافه شدن دو شرط عند المطالبه و عند الاستطاعه در دفترچه‌های ازدواج نگاه کرده‌ایم. حالا پیشنهاد می‌دهیم که خانواده‌ها مقداری از مهریه که زوج توان پرداخت آن را دارد، به صورت عند المطالبه تنظیم کنند و بقیه را به صورت عند الاستطاعه. این کار به ایجاد تعادل در این موضوع کمک می‌کند و از یک سو از محرومیت زن از مهریه جلوگیری می‌کند و از سوی دیگر از تزلزل بنیان خانواده جلوگیری می‌کند.
[box type=”info” align=”” class=”” width=””]اگر بخشی از مهریه عند المطالبه و بخشی عند الاستطاعه باشد، دیگر مشکلی وجود ندارد و تصمیمات فوق قابل اعمال است. اگر شرایط خاصی مدنظر است، می‌توان پرداخت مهریه را تضمینی کرد و این شرط را به عنوان یک شرط الحاقی در دفترچه قرارداد ثبت کرد. این برای شرایط خاص توافقی است و به دلیل تعارض در بین مردم و قوانین، این اقدام ضروری است.[/box]
اگرچه در گذشته عند المطالبه برای مهریه معمولاً در نظر گرفته می‌شد، اما این ذهنیت تغییر کرده است و با توجه به وصف‌های مختلف در متون فقهی و قوانین، مهریه می‌تواند به صورت عند المطالبه یا عند الاستطاعه باشد یا حتی در برخی موارد هر دوی آنها را شامل شود. به همین دلیل، لازم است تا این مفاهیم به طور صحیح و رسمی به جامعه معرفی شود تا ابهامات کاهش یابد و افراد از حقوق و تکالیف خود آگاه شوند.
با وجود نقدها و ابهاماتی که ممکن است در محاکم پیش آید، این تغییرات باعث شده است که در نحوه‌ی تنظیم متن عقدنامه‌ها بازنگری شود و دو شرط جدید به جای شرط عند المطالبه درج شود. این تغییرات از جمله تحولات مهمی هستند که به منظور بهبود فرآیند ازدواج و حفظ حقوق افراد در جامعه انجام شده است.
[box type=”note” align=”” class=”” width=””]بهتر است به وکیل خانواده مراجعه کنید تا در مورد مهریه عند الاستطاعه به شما راهنمایی کند. وکیل خانواده می‌تواند به شما در مورد حقوق و تکالیف شما در این زمینه توضیح دهد و به شما کمک کند تا بهترین تصمیم‌ها را برای موقعیت شما بگیرید.[/box]
او می‌تواند شرایط مربوط به عقدنامه و شرایط مهریه را بررسی کند و به شما راهنمایی کند که چگونه بهترین راه برای ادامه این موضوع را انتخاب کنید.
همچنین، وکیل می‌تواند شما را در مذاکرات با مرد و همچنین در صورت نیاز، در دادگاه نمایندگی کند و حقوق شما را حفظ کند. از آنجایی که این موضوع ممکن است پیچیده باشد، مشاوره حقوقی خانواده با وکیل خانواده مناسب‌ترین گزینه برای شما خواهد بود.
